Zelfverdedigingslessen

Veiligheid
Verdedigende technieken die ik eind jaren tachtig van mijn rijksinstructeurs in onze lessen PPO/FVT aangereikt kreeg waren volstrekt niet functioneel. De trainingen zelf overigens ook niet. Alles was een kopie van hoe mijn instructeurs binnen verschillende sportscholen lessen verzorgden. De meesten waren judo-, jiujitsu-, karate- of taekwondoleraar en vaak een combinatie ervan. Zij trainden ons zoals zij hun vechtsportleerlingen trainden. Soms kregen wij zelfs dienstsport in hun sportscholen. Die zagen er prachtig uit: heerlijk zachte judomatten, een boksring, bokszakken, stoot- en trapkussens, mooie kleedkamers en warme douches.

Beroepskrachten werden behandeld als leerlingen van een vechtsportschool. We moesten rondjes rennen door een schitterende dojo, bokje springen over elkaar en over elkaars rug vallen, rollen en afslaan. Vooruit en achteruit. Op handen en voeten op een judomat gaan en links of rechts een rol voorover maken. Uiteindelijk moesten wij achterover vallen en onze val breken door af te slaan. We moesten op trapkussens stoten en op veilige afstand van zeker drie meter stoten en trappen maken naar elkaar. ‘Denk aan elkaar’s veiligheid’ zeiden deze instructeurs steeds.

Crux
Precies in deze laatste opmerking van onze rijksinstructeurs zit een zwakke plek in onze trainingen PPO/FVT. We moesten slag- en traptechnieken trainen op drie meter afstand van elkaar. Een snelle stoot of trap helemaal in het luchtledige. Bovendien werden wij zo geëxamineerd. Onze snelle trap- en stoottechnieken in het niets werden beoordeeld. Sommige collega’s slaagden cum laude! Hoe kan dat?

Want, techniek is heel wat anders dan vaardigheid. Vaardigheid is het inzetten van techniek geheel aangepast aan de omstandigheden. Vaardigheid wordt vooral bepaald door aanpassingsvermogen gebaseerd op kijken, luisteren en aanvoelen. Voor beroepskrachten met een meer dan gerede kans op geweld is vooral het kijken, luisteren en aanvoelen van (lastige) opponenten van groot belang. En hier zit hem de crux.

Beoordeling
Nu ben ik zelf een beroepskracht in een werkveld waar regelmatig agressie, bedreiging en geweld voorkomt. Tegelijk is over mij in een beoordeling vastgelegd dat ik een medewerker ben die ‘zijn eigen veiligheid van ondergeschikt belang maakt aan dat van de organisatie’. Daar ben ik trots op. Dit is niet voor niets over mij zo vastgelegd.

Zo een prima beoordeling is niet over mij opgemaakt vanwege mijn verdedigende techniek waarmee ik mijzelf (en vooral) mijn collega’s meermaals uit netelige situaties heb weten redden. Aan mij is vooraf gaand aan deze beoordeling gevraagd hoe ik doe wat ik doe. ‘Heel scherp voelen, luisteren en kijken naar alles dat er gebeurde’ heb ik geantwoord. En zo zit het precies. Alleen aldus verkregen informatie gaf mij het inzicht op adequate wijze op te kunnen treden op het juiste moment. Niet mijn aangeleerde techniek op zichzelf.

Wachten
Want, eigenlijk deed ik nooit iets. Behalve mijn voelsprieten, oren en ogen wijd open zetten. Het klinkt raar als ik zeg dat ik eigenlijk alles zag, hoorde en voelde. Ik wachtte altijd op acties van mijn tegenstander(s). Zodra ik door had hoe mijn tegenstander(s) bewogen, deed ik precies wat zij niet van mij verwachten. Stuk voor stuk volgde ik ze. Niet alleen door naar ze te kijken maar ook door naar ze te luisteren. Mijn omgeving bleef ik voelen. Nooit maakte ik mij druk omdat ik wist waar ik was. Ik wist waar iets was, stoelen, tafels en kasten stonden en ik wist waar voorwerpen lagen die ik zou kunnen gebruiken om mijzelf en mijn collega mee te helpen.

Eigenlijk was ik heel geduldig aan het wachten. Ondanks de chaos van het moment. Wachten op wat mijn tegenstander(s) zouden doen. In de chaos van zulke momenten is dat voor sommige van mijn collega’s soms heel vreemd geweest om mee te maken. Sommigen hebben dit zelfs vastgelegd in hun rapportages over zulke incidenten. Dan stond erin dat het hen verbaasde hoe ik zo kalm kon blijven. Maar, ik was niet kalm … ik was wachtende. Wachtend op mijn kans de juiste techniek op het juiste moment in te zetten.

Techniek
Het draait binnen de zelfverdediging en het beroepsmatig fysiek optreden helemaal niet om de juiste vechttechniek. Die krijgen wij binnen onze trainingen PPO/FVT eindeloos herhaald aangeboden. Op veilige afstand bovendien omdat wij elkaar niet mogen raken. Trainingen waarin medewerkers worden beoordeeld op de uitvoering van hun techniek. In het luchtledige. In het niets.

Zonder de beroepsmatige context erbij te betrekken worden dit trainingen met een beperkte waarde. Waarin eigenlijk alleen de techniek van een medewerker beoordeeld wordt maar niet diens vaardigheid. Vaardigheid is het desnoods geheel om kunnen vormen van een aangeleerde techniek aan de hand van specifieke omstandigheden tot een bruikbare handeling waarmee tegenstanders overwonnen kunnen worden.

Spel
Wangedrag, agressie, bedreiging en geweld is volgens mij een spel waarin beroepskrachten hun tegenstander(s) voor moeten blijven. Een riskant spel overigens. Meermaals ben ik beroepsmatig meer en minder ernstig gewond geraakt. Toch heb ik het in de riddertrainingen zelfverdediging die ik verzorg nog steeds over een ‘spel’. Waarin beroepskrachten leren (veel) beter te voelen, luisteren en kijken naar specifieke omstandigheden van dat moment.

Geduldig wachtend op acties van aanvallers. Of heel geduldig wachtend op het juiste moment om met de juiste techniek en de juiste aanpassing zelf de aanval te kiezen. Dit probeer ik mijn cursisten op een speelse en lichte wijze aan te leren. Zonder hen eindeloos in de techniek te drillen en te zorgen dat zij alleen op zichzelf letten. Zo keren cursisten zichzelf naar binnen terwijl het in de zelfverdediging en het beroepsmatig fysiek optreden van groot belang is de aandacht naar buiten te keren. Want, wat leer je van het eindeloos herhalen van een beweging? Die beweging en meer niet.

Distilleren
Een beroepskracht die cum laude zijn certificaat weerbaarheid/zelfverdediging/PPO/FVT gehaald heeft is wat mij betreft niet meteen ook de medewerker die het best om kan gaan met wangedrag, agressie, bedreiging en geweld. Het gaat erom situaties juist in te schatten en op basis van die inschatting een juiste keuze te maken. Pas dan kan een beroepskracht het goede doen: zichzelf verdedigen of de aanval kiezen om zijn taak vanuit diens functie uit te kunnen voeren.

Zelf kende ik een Indie-veteraan die tegen mij altijd gezegd heeft ‘de slechtste uit zijn opleiding’ te zijn geweest. De weinige collega’s van hem die op dit moment nog in leven zijn vertellen over zijn heldendaden aan mijn kinderen. Hoe onderscheidde hij zich? Door oplossingen te zien waar anderen die helemaal niet meer zagen. Hoewel hij zelf altijd zei de slechtste uit de opleiding te zijn, was hij wel de beste in het zoeken van oplossingen. Weer een bewijs dat vechten (in dit geval op leven en dood) niet om techniek draait maar om aanpassingsvermogen. Om voelen, luisteren en kijken naar omstandigheden en daar oplossingen uit distilleren.

Daarom gebruik ik in mijn riddertrainingen zelfverdediging die ik bij Sta Vast Training in Bussum verzorg (voor beroepskrachten) altijd de volgende slogan: ‘leer alles zien … dan kan je alles doen’.